Prej janarit, qeveria ka caktuar festë zyrtare datën 22 nëntor në nder të vendimit që u mor në Kongresin e Manastirit (1908) për ta shkruar gjuhën shqipen në shkronja latine.
Por çfarë thonë shifrat në raport me analfabetizmin dhe çfarë po bëhet në ruajtjen e gjuhës?
Festa e parë e kësaj dite të shënuar e gjen vendin me një nivel të konsiderueshëm njerëzish që nuk dinë të shkruajnë dhe të lexojnë.
Sot, pas 116 vitesh nga Kongresi i Manastirit, të dhënat e censit të fundit flasin për rreth 48 mijë analfabetë, ku rreth gjysma e tyre janë të moshës mbi 70 vjeç.
Shkrimi dhe leximi janë aftësi që mësohen në ciklin fillor të edukimit (6-10 vjeç), teksa zyrtarisht cikli i plotë 9-vjeçar (6-15 vjeç) është i detyrueshëm në Shqipëri pikërisht për të luftuar këtë paaftësi në popullatë.
Në vitin 2022 ish-Ministrja e Arsimit, Evis Kushi, bashkë me urimin për “Ditën Ndërkombëtare të Arsimit” përcolli vizionin e qeverisë për ta kthyer të detyrueshëm edhe ciklin e mesëm (15-18 vjeç), si “investimi më i mirë për të ardhmen dhe zhvillimin e Shqipërisë”. Por deri më sot ky vizion ka dështuar të materializohet.
Por përveç censit, edhe testi i PISA-s tregoi një nivel të ulët përgatitjeje sa i përket arsimit.
Të dhënat e mbledhura nga testimi i zhvilluar në vitin 2022, tregoi se 15-vjeçarët shqiptarë renditen të fundit në botë sa i përket aftësisë për të menduar në mënyrë krijuese.
Përmes këtij testi u vlerësua kapaciteti i nxënësve në mendim dhe prodhim idesh origjinale në 64 vende të botës.
“Sistemi me performancën më të ulët (Shqipëria) ka një rezultat mesatar të studentëve prej 13 pikësh në shkallën e të menduarit krijues, rreth 28 pikë më pak se mesatarja e studentit në Singapor (sistemi me performancën më të lartë),” saktëson raporti.
Dita e Alfabetit me një fjalor të ri të Gjuhës Shqipe
Me rastin e Ditës së Alfabetit, u mbajt në Tiranë Kuvendi Kombëtar i Gjuhës Shqipe, ku temë kryesore ishin “Sfidat e Gjuhës Shqipe në shekullin e XXI”.
Me pjesëmarrës akademikë gjuhëtarë, pedagogë e mësues të gjuhës shqipe nga Shqipëria, Kosova dhe Maqedonia e Veriut, ky Kuvend dyditor kulmoi me prezantimin e draftit të Fjalorit të Gjuhës shqipe, i cili hidhet për konsultim pas një pune gati 4-vjeçare të një grupi gjuhëtarësh dhe leksikografësh të drejtuar nga Akademia e Shkencave.
Fjalori përmbledh rreth 100 mijë fjalë, më shumë se dyfishi i botimit të fundit të vitit 1980.
“Lënda leksikografike përfshin: 103.000 fjalë si fjalë-titull. Kjo, përbëhet nga punonjësit akademikë të Institutit Albanologjik të Prishtinës, Universitetit të Prishtinës, të Tiranës e universitetet e tjera publike në Shqipëri e Maqedoninë e Veriut si dhe të Universitetit të Palermos e të Kozencës”, u shpreh kreu i Akademisë së Shkencave Skënder Gjinushi.
Gjatë ditës së parë të Kuvendit, Kryeministri Edi Rama u shpreh se gjuha shqipe ka nevojë të mbrohet nga ata që ai i konsideroi si “barbarët e rrjeteve sociale”.
“Jemi nën agresionin e barbarisë dhe gjithfarë lloj injorantësh që gjejnë hapësirë falë botës së re të rrjeteve sociale, por e kemi detyrim, të jemi në mbrojtje dhe të mos lejojmë që gjuha të degradojë në pikën e moskthimit”- u shpreh Rama në lidhje me fjalorin.
Ministrja e Arsimit dhe Sportit, Ogerta Manastirliu deklaroi se ky fjalor është një inventar i kulturës shprehimore dhe njëkohësisht dëshmi e rrugëtimit të gjuhës shqipe në kohë dhe hapësirë.
“Me mbi 120 mijë fjalë, ky fjalor përfaqëson një arkiv të gjallë të trashëgimisë sonë gjuhësore dhe një mjet të fuqishëm për studiuesit, nxënësit dhe çdo përdorues të gjuhës shqipe”,-u shpreh Manastirliu.
Kongresi i Manastirit ka qenë ngjarja më e rëndësishme për shqiptarët e shekullit të XX, duke i paraprirë shpalljes së pavarësisë në vitin 1912.
Në Kongres morën pjesë 50 delegatë nga 26 qytete të ndryshme, klube dhe shoqata nga të gjitha trojet. Kryetar i kongresit u zgjodh Mid’hat Frashëri, kurse nënkryetarë ishin Luigj Gurakuqi dhe Gjergji Qiriazi, ndërsa motra e tij Parashqevi Qiriazi ishte gruaja e vetme në këtë kongres.
Lexo gjithashtu:
Muzeu i harruar i shkronjave në Manastir
Erisa Kryeziu ka përfunduar studimet e larta në Gazetari dhe Komunikim dhe Master Shkencor në Marrëdhënie me Publikun në Universitetin e Tiranës. Prej pesë vitesh është gazetare dhe menaxhere e projekteve pranë Citizens.al, ku raporton për çështje sociale dhe të drejtat e njeriut, veçanërisht për çështjet e të drejtave në punë, në arsim, barazinë gjinore, grupet e margjinalizuara, personat me aftësi të kufizuar si dhe për çështje mjedisore. Njëkohësisht punon edhe si koordinatore projektesh me fokus rininë dhe edukimin mediatik. Përdoruese e teknikave të reja të raportimit sikurse “Mobile Journalism” dhe e mjeteve të angazhimit qytetar në raportim (ECR-Engage Citizens Journalism).