Qeveria synon të ndërtojë me privatin Bibliotekën e re Kombëtare, stadiumin “Selman Stërmasi” dhe zyra të reja për administratën. Në këmbim ajo zotohet t’u japë investitorëve leje për ndërtimin e të paktën tre kullave 25-40 katëshe në Tiranë.
Ideja u prezantua të enjten nën titullin “Urat për Shqipërinë 2030”. Ajo është pjesë e një modeli të diskutueshëm zhvillimi (PPP), të cilin qeveria e ka përdorur dhe më parë.
Ky model arsyetohet si mënyrë për të rritur pa kosto investimet publike. Ato i faturohen privatëve. Por shoqërohet pa transparencë të qartë rreth vendimmarrjes, përfitimeve publike dhe ndikimit afatgjatë.
Qeveria e aplikoi fillimisht në vitin 2016 për ndërtimin e Stadiumit Kombëtar. Projekti përfundoi në një kompleks sportiv me kullë dhe mjedise tregtare, duke lënë si hapësirë publike vetëm fushën brenda stadiumit.
Modeli u tentua më pas edhe me Teatrin Kombëtar. Por protestat dhe tërheqja e privatit nga investimi detyruan qeverinë ta marrë vetë përsipër ndërtimin. Megjithatë ajo ia plotësoi dhe interesat privatit duke i dhënë të drejtën për ndërtimin e kullës ngjitur.
Nga kjo qasje Tirana humbi një objekt historik me arkitekturë të veçantë. Po kështu dhe hapësira të tjera që u ngopën me ndërtim rreth qendrës.
Së fundmi, modeli është ri-konceptuar me futjen në lojë të Korporatës së Investimeve. Kjo, në vitin 2024 mori në administrim për zhvillim 28 prona publike. Nga nëntori, ajo ka avancuar në synimet për zhvillimin e tetë prej tyre.
Megjithëse synohet tërheqja e investitorëve të huaj, përvoja me “Investimet Strategjike” sugjeron për të kundërtën.
Qasja e qeverisë me PPP kritikohet për anashkalim të konsultimeve publike, konkurrencës dhe planeve të përgjithshme të zhvillimit.
Dy thirrjet e para të Korporatës kishin gara të veçanta për projekt-idenë dhe për investitorët. Ato ishin për zhvillimin e zyrave të Kadastrës, Agjencisë së Trajtimit të Pronave dhe Shpronësimeve.
Korporata ishte e gatshme që në këmbim të këtyre hapësirave t’u japë privatëve mundësi ndërtimi për dy kulla 25-40 kate.
Për më shumë lexo: Kulla, zyra dhe stadiumi i ri: Qeveria i jep privatëve 8 prona publike
Por pasi prezantoi fituesit e projekteve Korporata u detyrua të zgjasë garën për investitorë nga 6 janari më 20 janar. Si duket nuk pati interes.
Procedurat parashikojnë nënkontraktimin e zyrave të arkitektëve që shpallen fitues. Investitorët duhet ta ndjekin zhvillimin e idesë me ta. Por pak investitorë interesohen vetëm për zhvillim të projekteve. Përgjithësisht ata kanë vetë grupe apo zyra projektimi, të cilat i japin konceptit vizionin e tyre të të bërit biznes.
Në përpjekje për të tërhequr më shumë investitorë, Korporata ndryshoi procedurat për dy thirrjet e tjera. “Rijetëzimi i Stadiumit Selman Stërmasi” dhe “Biblioteka Kombëtare” u hapën në “garë duo” për projektin arkitektonik dhe për oferta investimi.
Megjithatë, afatet e kufizuara, të reduktuara nga 60 në 30 ditë, kanë ngjallur dyshime për seriozitetin e procesit dhe transparencën. Duket sikur përpara zgjedhjeve parlamentare, qeverisë i interesojnë më shumë prezantimet “3D”.
Projekte të ngjashme, si ato për stadiumet e Durrësit, Vlorës dhe Korçës, u prezantuan bujshëm para zgjedhjeve vendore të 2023. Konceptet fituese të studiove 51N4E, Xaveer De Geyter Architects dhe Cebra Architecture u prezantuan para zgjedhjeve vendore të 14 majit.
E përbashkëta e projekteve ishte se ato parashikonin zhvillimin me ndërtime të larta edhe të zonës rreth stadiumeve.
Qeveria i pagoi €1.2 milionë studiot për t’u përpiluar “Planet e Detyruara Vendore” stadiumeve (vendimet: këtu, këtu dhe këtu). Megjithatë, ato nuk tërhoqën investitorë dhe aktualisht mbetën thjesht vizualizime “3D.”
Fundi i muajve janar-shkurt do të tregojë nëse kjo qasje do të përsëritet dhe për projektet e reja të “Urave për Shqipërinë 2030”.
Erblin Vukaj ka përfunduar studimet për “Shkenca Komunikimi” e më tej është mjeshtëruar (MSc) për “Gazetari Evropiane dhe Ndërkombëtare” në Universitetin e Tiranës. Prej vitit 2012 Vukaj punon si gazetar profesionist duke fituar përvojë në media online, shtyp të shkruar, radio dhe televizion. Ai ka mbuluar çështjet të ndryshme si aktualiteti, shëndetësia, mjedisi dhe sporti. Paralelisht, ka drejtuar dhe është përfshirë në disa projekte hulumtimi mbi të shkuarën komuniste në Shqipëri.
