Mëngjesi i së enjtes i gjeti banorët e Kurdarisë së Matit para Kuvendit. Ndryshe nga herët e tjera, deputetët hynë në Kuvend nën thirrjet e megafonit për drejtësi dhe anulim të lejeve për ndërtimin e hidrocentralit ‘Doma” në Kurdari.
“Ju bëj thirrje të gjithëve, të gjithë institucioneve, parlamentit, kryeministrit, kryetarit të bashkisë dhe të gjithë atyre që iu takon pjesa e vetë të na ndihmojnë në këtë drejtim. Ne nuk jemi për politikë, këtu kemi ardhur për hallet tona, ju lutem shumë na ndihmoni”, u shpreh përmes megafonit Enver Dara, banor i zonës.
Përmes pankartave me mesazhe ata shprehën revoltën e tyre dhe pakënaqësitë ndaj përfaqësueve të zonës.
“Kërkojmë drejtësi, mos na detyroni të bëjmë vetëgjyqësi”, “Faleminderit Belinda që na mashtrove”, “Jetojmë me bujqësi dhe blegtori, po na vrisni për së gjalli” ishin disa nga mesazhet e përcjella përmes pankartave që banorët mbanin në duar.
Pasojat e hidrocentralit sipas banorëve janë në bujqësi e blegtori, duke e zhbërë jetesën e tyre në këtë zonë.
“Me këtë ujë jeton fshati, blegtoria. Unë pasi të merret uji të futet në tubacion, ku do t’i marr delet e mia ose lopët, t’i marr me makinë t’i çoj në lumin e Matit? Kjo është poshtërsia më e madhe që i bëhet fshatit Kurdari”, tha njëri nga banorët protestues.
Ata rrëfyen se uji që synon të futet në tuba është një përrua dhe si i tillë përmbush vetëm nevojat e tyre. Së fundmi, zona ka vuajtur dhe thatësira duke mbetur pa ujë.
“Burimet që janë prerë malet, tani duan të na marrin ne ujin ta fusin në tuba. Më mirë merrni armët, ngrëni policinë e të vijë të na vrasë e të jemi të gjithë shqiponjë, më mirë të na zhdukin”, u shpreh një nga banorët e pranishëm.
Rexhep Kuleni tha se në të gjitha mbledhjet dhe dëgjesat që janë kryer, kanë vendosur në shumicë kundër ndërtimit të hidrocentraleve.
“Janë bërë tre dëgjesa reale me përfaqësues të bashkisë, kryepleqtë, njësia vendore. Në 2018 u bë dëgjesa e parë, 19 veta morën pjesë. U bë dëgjesa e dytë në 2020, ku kanë firmosur 631 banorë kundra. Në 2022 u bë dëgjesa tjetër ku 705 banorë kanë firmosur kundra”, u shpreh Rexhep Kuleni.
Abdulla Abdullaj u shpreh se kanë gjashtë muaj që përplasen me firmën, duke mos i lejuar të nisin punimet. Ai kërkoi nga Kryeministri, kryetari i Kuvendit dhe Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë të ndalojnë hidrocentralet dhe të bëjnë investime që i shërbejnë banorëve në bujqësi e agroturizëm.
“Ne jemi pronarët e atij lumi, nuk është “Doma”. Shteti vjen na kap për zvergu, policia. Jemi në shtëpinë tonë, ku do të ikim”, tha ai.
Dorina Prethi, avokatja e banorëve u shpreh se institucionet që kanë dhënë lejet dhe kanë nënshkruar kontratë për linjat e tubacioneve dhe të tensionit janë në shkelje.
“Ligji parashikon që për çdo vendim të kësaj natyre, kur preket pasuria e përbashkët, kur preket pasuria kombëtare, pasuria publike duhen dëgjuar banorët dhe faktikisht bashkia Klos, Këshilli bashkiak nuk ka organizuar dëgjesë dhe konsultim me publikun, krejtësisht në shkelje me ligjin”, deklaroi avokatja Prethi.
Duke qenë edhe përfaqësuese e partisë “Shqipëria Bëhet”, Dorina Prethi solli edhe mbështetjen e kësaj force politike për banorët dhe kauza të tilla.
“Shqipëria Bëhet është jo vetëm në mbrojtje të kësaj kauze, por të çdo kauze që mbështet pasurinë publike, pasuritë kombëtare. Hidrocentrali nuk është për të përfituar një person apo një kompani, ne duhet që pasuritë publike ti përdorim për publikun, ti përdorim për veten tonë, për popullin tonë, për qytetarët tanë”, vijoi ajo më tej në fjalën e saj.
Më 26 shtator banorët patën seancën e parë gjyqësore në Gjykatën Administrative të Tiranës. Deri më tani nuk është mundësuar sigurimi i padisë.
“Kemi kërkuar sigurimin e padisë, që do të thotë pezullimin e punimeve deri në marrjen e një vendimi, por gjykata nuk e pa të arsyeshme që nisja e punimeve për hidrocentral sjell një dëm të pakthyeshëm. Sipas gjykatës, nëse aty nis hedha e betonit nuk ka rrezik për kthimin e gjendjes në situatën e mëparshme, nuk ka rrezik për ujin”, u shpreh avokatja Prethi.
Seanca e radhës pritet të zhvillohet më 16 tetor.
Rezistenca e banorëve ndër vite
Pesë fshatrat e njësisë administrative Suç: Suç, Kurdari, Kurqelaj, Skënderaj dhe e Kujtim, kanë qenë shënjestër të veprave energjetike prej vitit 2006. Në atë kohë projekti për ndërtimin e një HEC-i në lumin e Lusës nuk u konkretizua.
Në vitin 2017-2018 dy shoqëri të ndryshme si “Indrolusa” dhe “Global Interprise Group” aplikuan për të ndërtuar hidrocentrale në këtë zonë.
Në vitin 2017, qeveria i dha leje firmës “Idrolusa” për ndërtimin e HEC-eve “Lusa 1 dhe Lusa 2”.
Banorët, u përpoqën t’i bindnin institucionet se ishin kundër këtyre projekteve, prandaj në 2020 iu drejtuan zyrës së Kryeministrisë. Në përgjigjen zyrtare, thuhej se qeveria ishte në dijeni të problemit të ngritur nga banorët dhe se ajo “mbështet para së gjithash interesat e tyre”.
Por, pas përfundimit të afateve ligjore dhe mosrealizimit të këtyre veprave në fshat, kompania “Idrolusa” u kthye në fshatin Skënderaj në vitin 2022 për një konsultim të ri. Ata refuzuan ta zhvillojnë takimin duke treguar kundërshti.
Agjencia Kombëtare e Mjedisit u shpreh atë kohë për Citizens.al se komuniteti nuk kishte shqetësime për ndërtimin e këtij hidrocentrali.
“Në takim është prezantuar projekti, janë dëgjuar sugjerimet e pjesëmarrësve, të cilat do të merren parasysh nga ana e investitorëve, gjatë kohës së shfrytëzimit”, tha AKM-ja për Citizens.al.
Paralelisht, në vitin 2018, shoqëria “Global Interprise Group” donte të ndërtonte në të njëjtin lum hidrocentralin “Doma”. Ndaj zhvilloi një dëgjesë publike, ku morën pjesë 19 banorë.
Në dokumentet nga Ministria e Mjedisit dhe Agjencia Kombëtare e Mjedisit, thuhet se ata shprehën dakordësinë për zhvillimin e hidrocentralit. Mirëpo, 12 prej tyre, janë shprehur me shkrim se firma e pjesëmarrjes së tyre u është manipuluar si deklaratë dakordësie.
“Deklarojmë se kemi marrë pjesë si dëgjues për projektin ‘Doma’, por nuk kemi shprehur dakordësi pasi bie ndesh me interesat jetikë”, thanë ata në deklaratë.
Më pas, një tjetër tentativë për të zhvilluar një dëgjesë me komunitetin për zhvillimin e projekteve hidrike u përsërit në vitin 2020, por u refuzua masivisht nga banorët dhe u mblodhën 631 firma kundër.
Pesë vite më pas, kompania ia ka dalë të marrë lejen përmes një procesi konsultimi publik të pazbardhur ende, për të cilët banorët shprehen se nuk janë pyetur. Banorët janë organizuar sërish në protesta, duke mos lejuar asnjë mjet të rëndë pune të shkojë në terren. Ndërsa së fundi kanë nisur edhe procesin gjyqësor.
Banorët iu drejtuan edhe institucioneve ndërkombëtare, sikurse Ambasadës Amerikane dhe Delegacionit Evropian në Shqipëri. Në shtator ata morën përgjigje vetëm nga Delegacioni Evropian, i cili shprehej se kanë ndjekur shqetesimet e banorëve dhe i shohin me prioritet të drejtat e qytetarëve, të drejtat e pronës dhe respektimin e mbrojtjes së mjedisit.
“Delegacioni i BE-së në Shqipëri nuk ka mandat ligjor për të ndërhyrë në çështje individuale, por do ta ndjekë këtë rast në kuadër të dialogut që zhvillohet me institucionet e qeverisë shqiptare gjatë procesit të negociatave të anëtarësimit”, thuhej në komunikimin e Delegacionit të BE-së në Shqipëri.
Lexo gjithashtu:
- Kurdaria frymëzon rezistencën kundër hidrocentraleve në Mat
- Banorët e Kurdarisë nisin gjyqin kundër hidrocentralit “Doma”
Erisa Kryeziu ka përfunduar studimet e larta në Gazetari dhe Komunikim dhe Master Shkencor në Marrëdhënie me Publikun në Universitetin e Tiranës. Prej pesë vitesh është gazetare dhe menaxhere e projekteve pranë Citizens.al, ku raporton për çështje sociale dhe të drejtat e njeriut, veçanërisht për çështjet e të drejtave në punë, në arsim, barazinë gjinore, grupet e margjinalizuara, personat me aftësi të kufizuar si dhe për çështje mjedisore. Njëkohësisht punon edhe si koordinatore projektesh me fokus rininë dhe edukimin mediatik. Përdoruese e teknikave të reja të raportimit sikurse “Mobile Journalism” dhe e mjeteve të angazhimit qytetar në raportim (ECR-Engage Citizens Journalism).
