Autore: Entela Barjamaj | “Citizens Channel” | Tiranë
Në vitin 2014, Evelina Rika u diagnostikua me kancer të gjirit. Si pjesë e trajtimit pranë spitalit Onkologjik në QSUT, Evelinës i është përshkruar se duhej të ndiqte tetë seanca kimioterapie dhe të merrte 18 doza të medikamentit Herceptinë.
Deri në janar 2015 pacientja vazhdoi trajtimin pranë onkologjikut, por më pas u detyrua të largohet në Maqedoninë e Veriut pasi spitali kishte mungesë të medikamentit.
Ajo u rikthye në Shqipëri në korrik 2015, mjekët duke parë gjendjen e saj i përshkruajnë që të marrë edhe 14 herë të tjera medikamentin Herceptinë. Këtë medikament pacientja e ka blerë vetë 6 herë. Ndërsa nga 10 seanca kimioterapie, ajo ka realizuar vetëm 8, pasi dy herë ishte në mungesë në farmacinë e spitalit.
Pacientja i dokumentoi të gjitha rastet kur iu mohua mjekimi për shkak të mungesave dhe iu drejtua organeve të drejtësisë. Ajo ngriti një padi pranë Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë për të kërkuar dëmshpërblim në vlerën e 14 milionë lekëve, në janar të 2017.
Spitali Onkologjik ne QSUT – Foto: Ogerta Manastirliu
Pacientja arriti të fitonte gjyqin në mars të 2018, megjithëse nuk u kompensua me vlerën e plotë që kërkonte, pasi padia iu pranua në mënyrë të pjesshme.
Çështja e Evelinës shënon një ndër precedentët e parë ku një qytetar arrin të fitojë përballë shtetit shqiptar një dëmshpërblim për shkeljen e të drejtave të pacientit.
“Çështja nuk është që fituam kauzën për një paciente pasi ajo vetë përfaqësonte edhe 5000 pacientë të tjerë të cilët për shkak të mungesave të vazhdueshme që kishte QSUT, nuk merrnin trajtimin siç duhej. E thënë më thjeshtë nëse edhe 5000 pacientët e tjerë do t’i çonim në gjykatë do ta fitonin procesin gjyqësor”, shprehet Egla Bardhi, drejtuese e shoqatës “Together for Life” që mbështeti Evelinën në betejën gjyqësore.
“Betejat e pacientëve të Hemofilisë me sistemin shëndetësor”
Një ndër grupet më të prekura nga mungesa e shërbimit shëndetësor janë pacientët me Hemofili, sëmundje që shkakton çrregullime të mpiksjes së gjakut.
Një tjetër padi mbërrin në dyert e Gjykatës Administrative në Tiranë në nëntor të 2021. Çifti Idriz dhe Vera Tafa paditën Qendrën Universitare Nënë Tereza dhe Ministrinë e Shëndetësisë për dëm biologjik, moral dhe ekzistencial në vlerën e 18 milionë lekë. Paditësi Idriz Tafa është diagnostikuar me sëmundjen e Hemofilisë të tipit A (forma e rëndë).
Njëkohësisht është prekur edhe nga Hepatiti C për shkak të trajtimit të sëmundjes së tij. Gjatë trajtimit të tij paranë QSUT pacienti nuk ka mundur që të marrë rregullisht medikamentin faktor VIII, në sasinë e duhur. Ky medikament duhet të sigurohet në çdo kohë dhe në sasinë e duhur. Një flakon përmban 250 UI (njësi) dhe një i rritur duhet të marrë katër flakon të tillë në javë, pra 1000 UI, që të bëjë një jetë normale.
Mungesa e marrjes së plotë të medikamentit ka sjellë pasoja pasi është shoqëruar me hemorragji, si dhe ka shkaktuar invaliditetin e plotë të pacientit. Gjykata ka vendosur në favor të palës paditëse duke detyruar QSUT dhe Ministrinë e Shëndetësisë që të dëmshpërblejë çiftin e bashkëshortëve në vlerën 18 milionë lekë.
“Pacientët nuk e kanë pasur fare të qartë që mund të hidhet shteti në gjyq sepse problemi ishte që nuk kishte edhe një ligj, përpara vitit 2016”, sqaron Vera Minga, kryetare e Shoqatës së Hemofilikëve.
Edhe pse kanë kaluar shtatë vite nga miratimi i ligjit që rregullon të drejtat e pacientëve, ekspertët tregojnë se shumë pak është bërë për t’i njohur qytetarët me këto të drejta.
“Në shumicën e rasteve pacientët i drejtohen gjykatës për mjekim të pakujdesshëm, në fakt ata nuk e dinë që mund ti drejtohen gjykatës edhe kur nuk marrin shërbimet shëndetësore”, tregon Egla Bardhi.
Vera Minga, tregon se në Shqipëri janë rreth 280 persona që vuajnë nga kjo sëmundje, mes tyre 50 janë fëmijë. Edhe pse pas një beteje 10-vjeçare ata arritën të krijonin një qendër hemofilie, pacientët ende e kanë të pamundur të kryejnë profilaksinë (trajtim që parandalon pasojat e sëmundjes).
“Pacientët shqiptarë vijnë e marrin mjekimin në qendrën e hemofilisë, në fakt duhet ta kenë në shtëpi. Në momentin që fillon hemorragjia duke e pasur në shtëpi e bën dhe e ndalon atë. Nëse ti nuk e ke në shtëpi do të vish në Tiranë për ta marrë, gjakderdhja do jetë më e madhe në vend të 1000 unitet do të duhen 3 mijë, është kosto,” tregon Vera Minga.
I vetmi grup i pacientëve që trajtohet me profilaksi janë fëmijët, trajtimi i të cilëve kryhet përmes donacioneve nga shteti italian. Minga sqaron se sasia e medikamenteve që blen shteti shqiptar ka mbetur në kuotat e nëntë viteve më parë. Sipas informacioneve të siguruara në rrugë jo-zyrtare, nga dhjetori deri në prill të këtij viti qendra e Hemofilisë ka pasur mungesë të faktorit VIII (medikamenti që përdoret për Hemofilinë A, që është varianti më i shpeshtë i sëmundjes).
“Ky fakt paralajmëron një rrezik të madh nëse nesër donacioni ndërpritet, jeta e fëmijëve dhe pacientëve të rritur do të jetë në rrezik”, sqaron Minga.
Qendra Spitalore Universitare Nënë Tereza nuk iu përgjigj një kërkese për koment nga ana e Citizens Channel për mungesën e medikamenteve në qendrën e Hemofilisë.
“Gjykatat kanë nisur të njohin të drejtat e pacientëve”
“Nëse pacientët gjatë trajtimit të tyre mjekësor janë të kujdesshëm dhe kërkojnë të shënohet në kartelë çdo mungesë ilaçi, ata kanë mundësi t’i fitojnë gjyqet”, tregon avokati Adriatik Lapaj.
Ai shton se ka mbrojtur një sëre çështjesh për të drejtat e pacientëve që kanë rezultuar pozitive në vendimet e gjykatave administrative, mes të cilave edhe mungesën e medikamenteve për të sëmurët me hemofili.
Lapaj sqaron se ditët e sotme avokatët e dëmeve po ju ofrohen vetë pacientëve për ndihmë, por gjithsesi duhet që të bëhet më shumë sa i përket edukimit dhe informimit të pacientëve për të drejtat e tyre.
“Në gjykimin tim duhet më shumë edukim qytetar për këtë çështje. Qytetarët e dëmtuar nuk duhet të heshtin. Duhet të ndjekin dhe kërkojnë ligjërisht e gjyqësisht të drejtat e cenuara”, përfundon rrëfimin e tij për Citizens Channel avokati.
Që prej vitit 2011, Shqipëria ka miratuar Kartën e të Drejtave të Pacientit, një dokument ndërkombëtar me të cilin pacientët mund të mbrohen.
Megjithatë, në praktikë, ka disa sfida në sigurimin e këtyre të drejtave, si mungesa e burimeve të mjaftueshme në sistemin shëndetësor dhe në drejtësinë shëndetësore, si dhe ndonjëherë mungesa e informacionit dhe kuptimit të drejtave të tyre nga pacientët dhe familjet e tyre.
“Institucionet shëndetësore kanë bërë zero punë sa i përket informimit të të drejtave të pacientëve. E para se atyre nuk ju intereson që pacientët të jenë të informuar për të drejtat e tyre. Për vetë faktin se janë vetë institucione që nuk e zbatojnë ligjin për kujdesin shëndetësor, nuk kanë ndonjë interes që të bëjnë edukim të popullatës rreth të drejtave që kanë”, shprehet drejtuesja e shoqatës Togather for Life.
