Alfredi, një burrë në të 60-at qëndron pas një arke bananesh, në pritje të ndonjë blerësi që kalon atypari.
Ai shet përbri rrënojave të pallatit ku dikur banonte, por për shkak të tërmetit, pallati u konsiderua i rrezikshëm, ndaj edhe u shemb.
“U bënë katër vjet asnjë lajm, asnjë gjë. S’na thonë asnjë gjë, vetëm na gënjejnë. Më thanë duhet të dorëzosh certifikatën e pronësisë. Unë nuk e dorëzoj, për arsye: më jep të jap”, -rrëfen Alfredi.
Sot, katër vite pas tërmetit që i hapi rrugë shembjes së pallateve, Alfredi dhe banorët e tjerë vijojnë të jenë në pritje të shtëpive të reja. Megjithëse në pallatin e tyre, nuk janë pastruar ende inertet.
Përgjatë këtyre viteve ai ka lëvizur nga një shtëpi me qira në tjetrën, ndërsa nga bashkia ka përfituar vetëm 18.000 lekë, të cilat i ka marrë pas muajsh vonesë.
“Mobiliet dolën jashtë përdorimit, ik nga një qiraxhi, shko në një qiraxhi tjetër. E kam 250 (qiranë), 180 më japin. Ja dal shes banane këtu që t’i plotësoj”,-tregon ai më tej.
Për Alfredin dhe banorët e Kombinatit, shpresa për të marrë shtëpitë e tyre po humb.
“Dil përjashta më tha dhe dola e nuk kam vajtur më fare, të bëj asnjë lloj manovrimi”,-tregon Alfredi për bisedën me përfaqësues të bashkisë.
Ndërsa shton se “të gjithëve, mesa kam pyetur, na kanë stresuar aty ku nuk thuhet. Stresi po na vret më shumë se sa kjo…Shpresë e kotë, nuk kam shpresë, nuk besoj më te këta”.
Dy vendime për një pallat
Erion Syziu, u informua pas tërmetit se pallati 162 në Kombinat ku ai jetonte kishte dëmtim në shkallën DS2 (dëmtime të lehta), ndaj për këtë arsye mori kompensim nga bashkia Tiranë për të kryer riparime. Mirëpo, ky vendim nuk ishte i vetmi.
“Po i njëjti institucion (Instituti i Ndërtimit) thotë që ka dëmtime DS4 dhe duhet të prishet. Ka dy standarde, njëherë thuhet duhet të prishet, po për të njëjtin objekt pastaj thuhet duhet të riparohet edhe të japim lekët”,-argumenton Erioni, i cili tanimë po mbron banorët si avokat në procesin gjyqësor.
Pas vendimit për shembjen e pallatit familja e Erion Syziut dhe 17 familje të tjera të pallatit do të duhej të braktisnin shtëpitë e tyre, për ti hapur vendin shembjes.
“Ne nuk mund të jemi përfitues nga dy programe. Njëherë kemi përfituar grantin dhe pastaj të përfitojmë një banesë të re. Nuk ka problem tha se do t’i ktheni ato para. Ato para nuk kthehen më, sepse ato janë investuar në riparim dhe ti nuk ke asnjë nen dhe asnjë rresht nga akti normativ dhe as nga akte të tjetra nënligjore që të thuhet që kur shteti gabon dhe ju jep lek personave që s’duhet ti merrnin atëherë ka të drejtë t’jua kthejë prapë mbrapsht se do t’ju prishi banesën”,-sqaron Syziu.
Mirëpo, procesi i shembjes së pallatit nuk ka nisur ende, pasi vendimi i Këshillit Bashkiak të Tiranës u hodh në gjyq nga banorët, të cilët vërtetuan se akti i Institutit të Ndërtimit ishte i pasaktë.
“Ka elemente falsiteti të hartuar nga Dhimitër Papa, që çuditërisht e gjejmë në mbi 90% të ekspertizave që janë bërë në Kombinat. Emri i tij që lakohet më shumë nga të gjithë si inxhinieri që i ka dhënë dritë jeshile prishjes së objekteve, duke përdorur një skemë shumë të thjeshtë: rrit edhe fryn koston e riparimit dhe të përforcimit të objektit në kurriz të kostove të ndërtimit nga e para të një pallati”,-shprehet Erion Syziu.
Gjykata Administrative e Shkallës së Parë pranoi kërkesë padinë e banorëve dhe vendosi më 24 tetor 2022 ta shfuqizojë vendimin e këshillit bashkiak nr.158 dt.24.11.2021 që detyronte prishjen e pallatit.
“Rindërtimi me ekspertiza të rreme” në gjykatë
Bashkia Tiranë përgjatë vitit 2020-2021 vendosi shembjen e 67 pallateve në Kombinat. Katër vite pas tërmetit, situata paraqitet e ngrirë.
Edmond Çata është një prej banorëve që ka kryesuar betejën për ndalimin e shembjeve të banesave, duke krijuar “Grupimin për Kombinatin”. Ai tregon se në këtë zonë prej kohësh nuk ka më as shembje e as riparime.
“Numri ka qenë 67 fillimisht për tu shembur. Janë shembur diku te 30 pallate, ndërkohë në gjykatë sot që vazhdojmë të flasim janë në proces 10 pallate dhe kanë fituar procesin 7”,-shton më tej Edmond Cata.
Sipas bashkisë Tiranë deri në korrik të vitit 2022 u shembën 23 pallate në Kombinat.
Ndërsa sipas avokatëve të angazhuar në mbrojtje të banorëve, janë më shumë se 20 çështje në gjykatë kundër vendimeve të bashkisë Tiranë për shembjen e pallateve.
“Të gjitha çështjet e përfunduara janë fituar. Janë anuluar 8 vendime të Këshillit Bashkiak Tiranë dhe janë dhënë 5 masa për sigurim padie”, -shprehet Irena Dule, avokate pranë Qendrës Res Publica.
Të tjera çështje që padisin vendimin e këshillit bashkiak për shembjen e pallateve janë duke u trajtuar edhe nga avokat Syziu.
‘Unë kam në proces tre dhe kam përfunduar tre. Pra gjashtë çështje”,-shprehet avokati Erion Syziu.
E përbashkëta që është vënë re në proceset gjyqësore është parregullsia e akteve të ekspertimit dhe verifikimeve në terren, të cilat në çdo rast kanë rritur në mënyrë artificiale nivelin e dëmit.
“Ekspertiza e Dhimitër Papa thonte që ky pallat është i dëmtuar te pjesa e kabinës elektrike. Pallati jonë nuk ka fare kabinë elektrike. Dmth ky ka marrë ekspertizë që ka bërë në një vend tjetër dhe e kishte integruar tek e jona.”,-sqaron avokati Erion Syziu.
Gjatë mbledhjes së këshillit bashkiak më 2020, kryebashkiakut Veliaj konstatonte se “Kemi zhvilluar 8 seanca maratonë, ku çdo pallat është studiuar dhe prezantuar në mënyrë transparente nga inxhinierët, me të gjithë librat e kontrolleve dhe akt-konstatimet e projekteve inxhinierike”.
Banorët shprehen se këto dëgjesa kanë munguar dhe nuk ka pasur informacion mjaftueshëm.
“Unë kam provuar që asnjë nga familjarët e pallatit numër 1 rruga “Shaban Hysa” nuk merr dhe nuk ka marrë kurrë bonus qiraje për një arsye të vetme, se ne patëm marrë grantin në vlerë monetare për riparimet, DS2-in”,-shpjegon Erion Syziu.
Ndërsa enden gjykatave, një pjesë e banorëve vijojnë të përftojnë bonusin e qirasë, i cili me vendim të këshillit bashkiak të Tiranës varion nga 18.000 lek për hyrje 1+1 në 22.000 lekë për hyrje 2+1.
Referuar nenit 38 të ligjit “Për strehimin social” pagesa që duhet të bëjë familja për diferencën ndërmjet qirasë së tregut dhe vlerës së subvencionit të qirasë nuk duhet ti kalojë 25% të të ardhurave të familjes.
Ndërkohë, qiratë në Tiranë në zonat periferike vijojnë nga 25.000 deri në 30.000 lek, ndërsa në qendër kushtojnë më shumë se dyfishi i shumës prej 18.000 lekësh që ata përfitojnë.
Skualifikime nga e drejta për banesë
Sipas aktit normativ nr.9, datë 16.12.2019 “Për përballimin e pasojave të fatkeqësisë natyrore”, pronarët e banesave të shembura ku po ndërtohen objekte të reja duhet të marrin të njëjtën sipërfaqe banimi.
Por të dhënat e Bashkisë Tiranë tregojnë se 4975 persona janë skualifikuar nga procesi.
“Një pjesë sepse kanë pasur një apartament tjetër në pronësi. Një pjesë janë skualifikuar pa dhënë shpjegime, një pjesë pa një arsye të vlefshme. Këto të fundit kanë hapur procese gjyqësore, sidomos ata që kanë dalë nga banesa për shkak se pallati është prishur”, -shpjegon avokatja Irena Dule.
Sipas Edmond Çatës grupet e skualifikuara përfshijnë banorët që kanë një pronë të dytë, emigrantët si dhe janë prekur padrejtësisht edhe pronarët e dyqaneve.
“Logjika e tyre është në qoftë se ti në një pallat ke patur një dyqan të vogël familjar, shteti thotë ky është një program social. Ti të ardhura ke patur, të ardhura ke nuk është përgjegjësi e imja të garantoj një biznes apo një vend tjetër për biznes. Grupe të tjera që janë prekur janë personat që janë trashëgimtarë të një prone të caktuar. Nëse këta persona nuk kanë bashkëjetuar me prindërit e tyre, fakti që prindërve ju prish apartamenti nuk i legjitimon trashëgimtarët e tyre që të kenë një apartament”,-argumenton ai.
Ndërsa të tjera arsye skualifikuese lidhen edhe me numrin e personave pronarë të banesës.
“Ka raste që në familje, pronë ka pasur disa kurora dhe bashkia nuk i ka trajtuar çdo kurorë mëvetësisht, por ju ka dhënë një apartatment të gjithë familjeve dhe këto persona i janë drejtuar gjykatës. Sepse akti normativ ka lejuar që cdo familje e dëmtuar nga fatkeqësia natyrore të mund të trajtohet sipas normës për frymë dhe përbërjes familjare që kishin deri në datën e konstatimit të fatkeqësisë natyrore”, -përfundon avokati Erion Syziu.
